Περί ευτυχίας

Τι είναι η ευτυχία; Πότε είμαστε ευτυχισμένοι; Για να δοθούν απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα έχουν γραφτεί χιλιάδες βιβλία. Μία επιστημονική έρευνα, όμως, που δημοσιεύθηκε προχθές στο έγκριτο περιοδικό Science, «αποδεικνύει» στατιστικά ότι όντως τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία υπό τον όρο να ξοδεύονται όχι για τον εαυτό μας αλλά για τους άλλους, για κοινωνικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς. Το επιστημονικό αυτό συμπέρασμα ενισχύει τη θεωρία του «δώρου» του Μ. Μως και την άποψη ότι οι κοινωνίες διέθεταν πάντα μηχανισμούς και τελετουργίες (πότλατς, γιορτές, χορηγίες) μέσω των οποίων απέφευγαν τη βία της συσσώρευσης. Ο δωρίζων μπορεί να «έχανε» αλλά κέρδιζε σε κύρος, σε αναγνώριση. Υπ’ αυτή την οπτική καταρρίπτεται η εκδοχή όσων ισχυρίζονται ότι το καπιταλιστικό σύστημα είναι αρχαίο και όχι πρόσφατο κατασκεύασμα. Όμως, η ευτυχία δια της φιλανθρωπίας έχει και μία άλλη πλευρά. Δεν είναι τυχαίο ότι η έρευνα έγινε στις ΗΠΑ, όπου υπάρχει η εδραιωμένη στον προτεσταντισμό πεποίθηση ότι δια της φιλανθρωπίας απαλλάσσεται κάποιος από τις αμαρτίες του. Άρα, μπορεί κάποιος να κάνει οτιδήποτε αρκεί να έχει χρήματα για να εξιλεωθεί, να πληρώσει για τα κρίματά του. Δεν είναι μικρό πράγμα να απαλλάσσεται κάποιος από την ενοχή του. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, οι αμερικανοί δουλοκτήτες συμπροσεύχονταν κάθε Κυριακή στην ίδια Εκκλησία με τους δούλους τους, με τους πρώτους να αναλαμβάνουν τα έξοδα της γιορτής. Βέβαια, τα χρήματα αυτά ισοδυναμούσαν με την πώληση τους ενός από τους δέκα δούλους που πωλούσαν, αλλά ήταν όλοι ευχαριστημένοι! Τι γίνεται, όμως, με εκείνους που δεν έχουν χρήματα να διαθέσουν για τους άλλους κι έτσι να… ευτυχήσουν; Αυτοί αυτομαστιγώνονται ή σταυρώνονται όπως οι καθολικοί στις Φιλιππίνες. Εδώ ο η οδύνη (μαζοχισμός) συνδυάζεται με την ευτυχία που θα κερδίσει ο βασανιζόμενος στο επέκεινα. Η ευτυχία εδώ είναι η προσδοκία της αναμενόμενης ευτυχίας. Αυτή είναι η λεγόμενη «υπεραπόλαυση» (Λακάν). Συνεπώς, για όλους έχει ευτυχία σ’ αυτόν τον κόσμο!